Notice: Undefined variable: footnotelist in /home/tologicz/domains/tologiczne.pl/public_html/wp-content/plugins/latex2html/inc/core.php on line 475
Alternatywa rozłączna i nierozłączna to dwie, spośród wielu, stałe logiczne. Czasami nieświadomie bądź celowo popełniamy błąd fałszywej alternatywy, który może nawet służyć niecnym celom. Niektórzy politycy o tym wiedzą ????. Opowiem wam dzisiaj o tym, czym jest alternatywa i jak uniknąć tego błędu.
Jest to drugi artykuł z serii o stałych logicznych.
Alternatywa nierozłączna
Pierwszym rodzajem alternatywy jest alternatywa nierozłączna i symbolem tej stałej logicznej jest „$\vee$”, który odczytujemy w języku naturalnym (czyli tym, którym mówimy) jako ,,lub”. Przykładem, w którym taka alternatywa występuje, jest zdanie Mam lody lub ciastka. Alternatywę nierozłączną, podobnie jak inne stałe logiczne (zob. np. implikację: KLIK), definiuje się za pomocą tabeli, określając, kiedy zdanie zbudowane za pomocą alternatywy jest prawdziwe, a kiedy tak nie jest.
| Lewe zdanie | Prawe zdanie | Wartość alternatywy nierozłącznej |
|---|---|---|
| prawdziwe | prawdziwe | prawdziwa |
| prawdziwe | fałszywe | prawdziwa |
| fałszywe | prawdziwe | prawdziwa |
| fałszywe | fałszywe | fałszywa |
Definicję tę można ująć też słownie. Alternatywa nierozłączna to taka stała logiczna, która działa w ten sposób, że zdanie zbudowane za jej pomocą jest fałszywe tylko w jednym przypadku – gdy oba człony alternatywy są fałszywe (czyli w pozostałych przypadkach jest prawdziwe). Spójrz na zdanie Jan poszedł do sklepu lub do galerii. Załóżmy, że Jan nie poszedł ani do sklepu, ani do galerii, czyli, że:
Jan poszedł do sklepu – zdanie fałszywe,
Jan poszedł do galerii – zdanie fałszywe.
Innymi słowy, zakładamy nie zaszła żadna z tych dwóch opcji. A to, zgodnie z czwartym wierszem tabelki, znaczy, że całe zdanie Jan poszedł do sklepu lub do galerii jest fałszywe.
Zauważ również, że ta alternatywa jest prawdziwa nie tylko, gdy zachodzi jedna z dwóch opcji, ale również wtedy, gdy oba składniki są zarazem prawdziwe. A więc rozważane tu zdanie byłoby prawdziwe również wtedy, gdyby Jan zarazem poszedł i do galerii, i do sklepu. Mogłoby tak być na przykład (chociaż nie tylko!) wtedy, gdyby Jan poszedł do sklepu w galerii, albo wtedy, gdyby po odwiedzinach w sklepie pojechał do galerii. Z pewnością możesz sobie wyobrazić więcej takich sytuacji.
Alternatywa rozłączna (wykluczająca)
Nieco różniącą się od nierozłącznej jest alternatywa rozłączna. W języku naturalnym reprezentuje ją wyrażenie albo…, albo….Tabela jest dla niej następująca:
| Lewe zdanie | Prawe zdanie | Wartość alternatywy rozłącznej |
|---|---|---|
| prawdziwe | fałszywe | prawdziwa |
| fałszywe | prawdziwe | prawdziwa |
| prawdziwe | prawdziwe | fałszywa |
| fałszywe | fałszywe | fałszywa |
Widzimy, że zdanie zbudowane za pomocą tej stałej jest prawdziwe dokładnie wtedy, gdy zachodzi tylko jedna z dwóch opcji, zaś w pozostałych przypadkach jest fałszywe. W szczególności wtedy, gdy zachodzą obie opcje. Na przykład zdanie Albo Jan pojechał do sklepu, albo do galerii jest fałszywe w dwóch przypadkach:
gdy Jan nie pojechał ani do sklepu, ani do galerii (czyli jak w przypadku nierozłącznej) oraz
gdy Jan pojechał zarówno do galerii, jak i do sklepu (czyli inaczej niż w nierozłącznej)
A zatem różnica między alternatywą nierozłączną (lub) i rozłączną (albo…,albo…) jest taka, że zdanie zbudowane za pomocą pierwszej prawdziwe jest również wtedy, gdy oba składniki alternatywy są prawdziwe, zaś w przypadku zdania zbudowanego za pomocą tej drugiej tak nie jest.
Błąd fałszywej alternatywy
Z alternatywą rozłączną związany jest błąd fałszywej dychotomii. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy ktoś twierdzi, że dostępne są tylko dwie opcje, kiedy w rzeczywistości jest ich więcej. Błąd ,,zakłada”, że:
- opcje się wykluczają i
- podane opcje są wszystkimi dostępnymi.
Błąd ten może być wykorzystywany jako chwyt erystyczny. Na przykład, może posłużyć do manipulowania wyborcami. Osoba, która mówi, że w wyborach parlamentarnych realnie zdobyć większość może tylko partia X albo Y, przedstawia fałszywą alternatywę i może to robić po to, żeby wmówić elektoratowi, że innych opcji nie ma; i żeby namówić ludzi, aby głosowali tylko na jedną z nich. A przecież jest jeszcze inna opcja – można zagłosować na inne ugrupowanie.
To może prowadzić nawet do samospełniającej się przepowiedni – po odpowiednio długim czasie, ludzie mogą zacząć wierzyć, że są tylko dwie opcje, odbierając tym samym szansę na zwycięstwo tej trzeciej partii, na którą chcieliby głosować, ale tego nie robią, bo wierzą, że ta partia nie jest ,,realną” opcją.
Polub fanpage bloga! Bądź na bieżąco!
[xyz-ihs snippet=”Facebook-box”]