Autor: Patryk Popławski

Implikatury i maksymy konwersacyjne: o znaczeniu niedosłownym i niekonwencjonalnym (część I.)

FILOZOFIA

Dzisiaj zrobimy skok w bok i pogadamy o bliskiej mi ostatnio dziedzinie pragmatyki. A w zasadzie o pewnym konkretnym wątku, mianowicie o znaczeniach implikowanych, zwanych też implikaturami. Czy zwróciliście kiedyś na nie uwagę? Skupimy się na teorii Paula Grice’a, XX-wiecznego brytyjskiego filozofa. Zaobserwował on, że w życiu codziennym w konwersacjach kierujemy się pewnymi zasadami, czy też maksymami. Naczelną zasadą jest zasada współpracy. Zasada kooperacji (współpracy): uczyń swój udział w rozmowie w przewidzianym dla niego momencie takim, jakiego wymaga zaakceptowany cel lub kierunek tej rozmowy. Tę główną zasadę wyjaśniają cztery mniejsze maksymy: Maksyma ilości – informuj w ilości stosownej do celu(…)

Czytaj dalej!

Czy obowiązki mogą być prawdziwe? O prawie, etyce i wartości logicznej

ARTYKUŁY O LOGICE

O zdaniach logicznych mówimy, że są prawdziwe lub fałszywe. Jednakże, czy w ten sam sposób możemy mówić o obowiązkach? Czy zdanie: ,,Jan powinien posprzątać jutro swój pokój’’ ma klasyczną wartość logiczną? W klasycznej logice zdań rozważa się jedynie takie zdania oznajmujące, które mają jedną z dwóch wartości logicznych (prawdę lub fałsz) i uznaje się na przykład, że zdaniami logicznymi nie są zdania o przyszłości, w trybie przypuszczającym i w trybie rozkazującym. Rozważa się jednak, obok logiki klasycznej, tak zwaną logikę deontyczną, gdzie między innymi analizuje się obowiązki. Postawmy następujące pytanie: co to miałoby znaczyć, że obowiązek ,,Jan powinien jutro posprzątać(…)

Czytaj dalej!

O stary, toż to logiczna prawda jest! O prawdzie w logice dziś pogadajmy…

ARTYKUŁY O LOGICE

Po dłuższej przerwie powracam, a na sznurku ciągnę za sobą świeżutką porcję logiki, żeby pogimnastykować wasze umysły. Dotąd nie poruszyliśmy jeszcze istotnego w logice wątku prawdziwości i fałszywości. Co o tej sprawie mówi nam logika? Kiedy wolno nam powiedzieć, że coś jest logicznie prawdziwe? Prawda i fakty empiryczne Pierwszym rodzajem zdania prawdziwego, który wyróżniamy w logice, jest zdanie syntetycznie prawdziwe. Dane zdanie jest syntetycznie prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy jest tak, jak to zdanie mówi i zależy to od faktów empirycznych. A zatem zdanie ,,Andrzej Duda w 2020 r. był prezydentem Polski’’ jest przykładem zdania syntetycznie prawdziwego (chociaż niektórzy(…)

Czytaj dalej!

Koronawirus: błędy logiczne u antyszczepionkowców (1-4)

BŁĘDY LOGICZNE

Przygotowałem dla Was opis czterech błędów logicznych, które pojawiają się u ludzi krytykujących szczepionkę na koronawirusa. Zobaczmy, co tam udało mi się wykopać z Internetu. (Błąd #1) Wnioskowanie, że z tego, iż ktoś powiedział, że szczepionka na koronawirusa może posłużyć do zmniejszenia wielkości populacji; albo że z tego, że ktoś chciałby, aby szczepionki służyły do zmniejszania populacji, wynika, że aktualnie podawane szczepionki służą do zmniejszenia populacji, jest wnioskowaniem błędnym. Możemy przecież wyobrazić sobie sytuację, w której zachodzą powyższe przesłanki, ale nie jest tak, że aktualnie podawane szczepionki służą do zmniejszenia populacji. Nie mamy tutaj zatem wnioskowania logicznie poprawnego. (Błąd #2)(…)

Czytaj dalej!

Czy to, co mówisz, wynika z czegoś innego? O wynikaniu logicznym, indukcji i dowodach anegdotycznych

ARTYKUŁY O LOGICE

Mówisz czasami, że coś z czegoś wynika? Albo nawet, że logicznie wynika? Zapewne zdarzyło Ci się wiele razy tak powiedzieć i wiele razy usłyszeć, jak ktoś tak mówi. Porozmawiajmy dzisiaj o tym, kiedy możemy mówić o wynikaniu logicznym, ponieważ ten termin często jest błędnie rozumiany. Wynikanie logiczne – a co to takiego? Pierwszym rodzajem wynikania jest wynikanie logiczne, z którym możemy mieć do czynienia, gdy mowa jest o wnioskowaniu dedukcyjnym, czyli rozumowaniu od ogółu do szczegółu. W logice przyjmujemy, że z pewnych przesłanek A, B, C,… logicznie wynika zdanie X wtedy i tylko wtedy, gdy – wyłącznie na mocy samej(…)

Czytaj dalej!

Prawdziwy mężczyzna? A kto to taki? O tym, czym jest ekwiwokacja

BŁĘDY LOGICZNE

W dyskusjach w życiu codziennym, telewizji, czy też internecie możemy spotkać się z błędem logicznym nazywanym ekwiwokacją, który może być zarówno celowy, żeby coś uargumentować, albo przypadkowy, wynikający z tego, że rozmówca jest nieświadomy tego błędu. Weźmy sobie przykładowy dialog. Jego bohaterami będą Jan i Adam. Jan: czy jesteś osobą wierzącą? Adam: nie jestem osobą wierzącą. Jan: skoro wierzysz, że Boga nie ma, to jesteś osobą wierzącą. Błąd ekwiwokacji polega na tym, że w wypowiedzi używa się wyrażenia potencjalnie wieloznacznego w dwóch różnych znaczeniach, ale zakłada się, że jest to jedno i to samo znaczenie. Widzimy, że w powyższym dialogu(…)

Czytaj dalej!

Ach ci podstępni sofiści. O retoryce i erystyce

FILOZOFIA

W dziejach kultury europejskiej opinia o sofistach przechodziła burzliwe przemiany. Najpierw wyraz sofista, nacechowany dodatnio, oznaczał człowieka uczonego, posiadającego wiedzę potrzebną, aby wykształcić arete (cnotę) u zamożnych obywateli Aten. Potem, w większej mierze za sprawą Platona, nabrał pejoratywnego wydźwięku i na wiele wieków stał się synonimem człowieka, który uczy jak dla fałszywego twierdzenia stworzyć pozory prawdy i w dodatku oczekuje za to zapłaty – dla Greków uczenie za pieniądze było równoznaczne z poniżaniem pracy umysłowej. Ze względu na swój relatywizm, sofiści przez kolejne wieki byli określani mianem bezbożników, agnostyków, ateistów i hedonistów – głównie przez teologów i filozofów chrześcijańskich. Dopiero w(…)

Czytaj dalej!